NHỊ TRẦN THANG (Cục Phương)
1. Cấu tạo bài thuốc:
- Bán hạ chế 200
- Trần bì 200g
- Phục linh 120g
- Cam thảo 60g
2. Cách dùng:
4 vị tán nhỏ trộn đều. Lấy 16g sắc uống. Hiện nay, có thể dùng thuốc thang: Bán hạ chế 6g, Trần bì 4g, Phục linh 10g, Cam thảo 6g sắc uống/ngày.
3. Công dụng:
Táo thấp hóa đàm, lý khí hóa trung.
4. Chủ trị:
- Chữa chứng đàm thấp gây ho, ho đờm trắng, ngực đầy trướng, lợm giọng buồn nôn, chóng mặt, hồi hộp, rêu lưỡi trắng trơn.
- Bài Nhị trần thang có tác dụng hoá đàm hòa vị nên được dùng khá rộng rãi cho các chứng bệnh sinh ra đàm: như phong đàm; nhiệt đàm; hàn đàm; tiêu thực hóa đàm.
- Chữa chứng viêm phế quản mạn tính hay phế khí thũng ở người già.
5. Phân tích bài thuốc:
Bán hạ có tác dụng táo thấp hóa đàm, giáng nghịch hòa vị làm quân, Trần bì để lý khí táo thấp, khí thuận thì thấp đàm tiêu. Dùng Bán hạ, Trần bì để lâu ngày nên gọi là “Nhị trấn”.
Phục linh: Kiện tỳ thẩm thấp, thấp mà trừ được thì tỳ vượng và không sinh đàm nữa.
Cam thảo để điều hòa các vị thuốc, lợi nhuận phế hòa trung.
6. Phép gia giảm
- Chứng phong đàm gia thêm Nam tinh, Bạch phụ tử là các thuốc trừ phong hóa đàm.
- Nhiệt đàm gia Qua lâu, Hoàng cầm là các vị thuốc thanh nhiệt hóa đàm.
- Hàn đàm thêm Can khương, Tế tân là các thuốc ôn hóa hàn đàm.
- Thực đàm gia La bạc tử, Chỉ xác là các thuốc tiêu thực hóa đàm.
- Chứng viêm phế quản mạn tính hay phế khí thũng ở người già gia thêm Tử uyển, Khoản đông hoa, Sa nhân.
7. Phụ phương:
Nếu khí uất gây đờm thấp (đờm giải nhiều, ngực sườn tức, hoặc ho, hay buồn nôn, không buồn ăn uống, hoặc do can phong hiệp đờm, đau đầu chóng mặt hoặc đờm quyết) thêm Nam tinh, Chỉ thực lượng bằng nửa Bán hạ để táo thấp trừ đờm, hành khí khai uất gọi là Đạo đờm thang (Phục Nhân Lương Phương).
Nếu đờm mê tâm khiếu, lưỡi cứng nói khó thì thêm Nam tinh, Chị thực lượng bằng Bán hạ; Nhân sâm, xương bồ bằng 2 Bán hạ, Trúc nhị bằng 1/3 Bán hạ để dịch đờm khai khiếu gọi là Địch Đàm thang (Tế Sinh Phương).
* Chú ý:
- Nhị trần thang để táo thấp hóa đờm, là phương thuốc cơ bản trị đờm và gia giảm theo bệnh tình.
- Đạo đờm thang để hành khí trừ đờm, dùng ở trường hợp khí uất gây nên.
- Địch Đờm thang để làm sạch đờm khai khiếu dùng ở chứng trúng phong đờm mê tâm khiếu.
